योगा तथा ध्यान गर्नुका अदभुत फाइदा

काठमाडौँ – ध्यान भनेको दिमागलाई ध्यान केन्द्रित गर्न र विचारहरूलाई पुन: निर्देशित गर्न तालिम दिने बानी हो। पछिल्लो समय ध्यानको लोकप्रियता बढ्दै गएको छ। किनभने धेरै मानिसहरूले यसको धेरै स्वास्थ्य लाभहरू थाहा हुँदै गएको छ। धेरै मानिसहरू यसलाई तनाव कम गर्न र एकाग्रता विकास गर्ने तरिकाको रूपमा सोच्छन्। आज वैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट ध्यान गर्नुका फाईदाहरुको बारेमा चर्चा गर्छौं।

सामान्यतया मानिसहरुले तनाव कम गर्न ध्यान गर्ने गर्छन्। एक अध्ययनले ध्यान गर्दा तनाव कम हुने निष्कर्ष निकालेको छ। सामान्यतया, मानसिक र शारीरिक तनावले तनाव हार्मोन कोर्टिसोलको स्तर बढाउँछ। यसले तनावका धेरै हानिकारक प्रभावहरू उत्पादन गर्दछ। यी प्रभावहरूले निद्रामा बाधा पुर्‍याउन सक्छ, अवसाद र चिन्तालाई बढावा दिन सक्छ। रक्तचाप बढाउन सक्छ र थकान र सोचमा परिवर्तन ल्याउँछ। यसबाहेक, अनुसन्धानले ध्यानले तनाव सम्बन्धित अवस्थाका लक्षणहरू पनि सुधार गर्न सक्ने देखाएको छ।

२. एन्जाइटी नियन्त्रण गर्छ
ध्यानले तनावको स्तर कम गर्न सक्छ, जसले एन्जाइटी नियन्त्रण गर्छ। अन्तराष्ट्रिय स्तरमा लगभग १३ सय किशोरकिशोरीहरूमा गरिएको विश्लेषणमा ध्यानले एन्जाइटी कम गर्ने देखाएको थियो।
साथै, एउटा अध्ययनले ८ हप्ताको माइन्डफुलनेस मेडिटेशन गर्नाले एन्जाइटीको समस्या भएका मानिसहरूमा चिन्ताका लक्षणहरू कम गर्न मद्दत गरेको थियो।  गम्भीर दुखाइ भएका ४७ जना व्यक्तिहरूमा गरिएको अर्को अध्ययनले ८ हप्ताको ध्यान कार्यक्रम पूरा गर्नाले १ वर्षमा एन्जाइटी, चिन्ता र दुखाइमा सुधार भएको पत्ता लागेको थियो। ध्यानले काम सम्बन्धी चिन्तालाई नियन्त्रण गर्न पनि मद्दत गर्न सक्छ।

३.भावनात्मक स्वास्थ्य सुधार गर्न गर्दछ
ध्यानले सुधारिएको आत्मविश्वास र जीवनमा सकारात्मक दृष्टिकोण तिर लैजान मदत गर्छ। ध्यान थेरापीहरू गर्ने व्यक्तिहरूले ध्यान नगर्नेको तुलनामा डिप्रेसनका लक्षणहरू कम अनुभव गरेको अध्ययनहरूको समीक्षाले देखाएको छ। अर्को अध्ययनले पत्ता लगाएको छ कि ध्यान गर्ने व्यक्तिहरूले सकारात्मक उर्जाहरु महसुस गर्छन्।

४. आत्म-जागरूकता बढाउँछ
ध्यानले मानिसको बुझाईको क्षमता विकास गर्न मदत गर्छ। जसले गर्दा आत्म विश्वास बढ्छ, आफ्नो धारणाहरु स्पष्ट रुपमा राख्न सकिने भईन्छ। ध्यानले हानिकारक वा आत्म-पराजित हुन सक्ने विचारहरू पहिचान गर्न सिकाउँछ। जसले गर्दा चुनौतीहरु सामना गर्न सहज हुन्छ।

५. उमेरसँग सम्बन्धित स्मरणशक्तिमा सुधार हुनु 
ध्यानले एकाग्रता र स्पष्टतामा सुधार ल्याउँछ। जसको कारणले उमेर बढ्दै जाँदा घट्दै जाने स्मरणशक्तिमा समेत सुधार आउन सक्छ। एक अनुसन्धानमा ध्यानले पुरानो मेमोरी सम्झिन र मानसिक द्रुतता बढाउन सहयोग गर्छ। ध्यानले डिमेन्सिया भएका बिरामीहरूमा समेत कम्तिमा आंशिक रूपमा मेमोरी सुधार गर्न सक्छ। यसले डिमेन्सिया भएका परिवारका सदस्यहरूको हेरचाह गर्नेहरूलाई तनाव नियन्त्रण गर्न र सामना गर्न सुधार गर्न मद्दत गर्न सक्छ।

६. निद्रा सुधार गर्छ
एउटा अध्ययनले ध्यान गर्ने मानिसहरूमा अनिन्द्राको समस्या कम भएको र अनिद्राको गम्भीरतामा सुधार भएको देखिएको थियो। ध्यान गर्नै अनिद्र निम्त्याउने विचारहरु नियन्त्रण वा रिडिरेक्ट गर्न मद्दत गर्न सक्छ। यसले तपाईंको शरीरलाई आराम गर्न, तनाव कम गर्न र शान्त अवस्थामा राख्न मद्दत गर्न सक्छ जसको कारण निन्द्रा सुधार हुने सम्भावना बढी हुन्छ।

७. दुखाइ कम गर्न मद्दत गर्छ
तनाव हुँदा शरीरमा दुखाई बढ्न सक्छ। ध्यानको कारणले तनाव कम महसुस हुन्छ जसको कारणले दुखाई नियन्त्रण हुन सक्छ। केही अनुसन्धानले सुझाव दिन्छन् कि आफ्नो दिनचर्यामा ध्यान समावेश गर्नाले दुखाइ नियन्त्रण गर्न लाभदायक हुन सक्छ।

८. रक्तचाप नियन्त्रण गर्न सक्छ
ध्यानले मुटुमा पर्ने तनाव कम गरेर शारीरिक स्वास्थ्यमा पनि सुधार ल्याउन सक्छ। उच्च रक्तचापले मुटुलाई रगत पम्प गर्न गाह्रो बनाउँछ, जसले गर्दा मुटु कमजोर हुन सक्छ। उच्च रक्तचापले एथेरोस्क्लेरोसिसमा पनि योगदान पुर्‍याउँछ, वा धमनीहरू साँघुरो हुन्छ, जसले हृदयघात र स्ट्रोक निम्त्याउन सक्छ। अनलाईन माध्यमबाट गरिएको अध्ययनहरूको ध्यानले रक्तचाप कम गर्न मद्दत गर्ने पत्तो लागेको थियो। आंशिक रूपमा, ध्यानले हृदयको कार्य, रक्त नलीको तनाव, र तनावपूर्ण परिस्थितिहरूमा सतर्कता बढाउने रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने देखिन्छ।